Không đánh thuế vàng trang sức, chỉ với vàng miếng

Tại họp báo quý III/2025 của Bộ Tài chính, thông tin về việc đề xuất thu thuế thu nhập cá nhân 0,1% đối với giao dịch chuyển nhượng vàng miếng đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận và giới chuyên gia. Động thái này được kỳ vọng sẽ góp phần tăng tính minh bạch của thị trường vàng, hạn chế tình trạng đầu cơ, làm giá, vốn đã diễn ra dai dẳng suốt thời gian qua.

Theo Phó Cục trưởng Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính) Lưu Đức Huy, trong Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), Bộ Tài chính chỉ đề xuất áp thuế với hoạt động chuyển nhượng vàng miếng, không áp dụng với vàng trang sức. “Thời gian áp dụng ra sao sẽ do Quốc hội giao Chính phủ quy định cụ thể” - ông Huy cho biết.

Đề xuất này được xây dựng trên cơ sở thống nhất với Ngân hàng Nhà nước, sau khi Chính phủ ban hành Nghị quyết 278/NQ-CP ngày 13/9, yêu cầu làm rõ việc thu thuế thu nhập từ giao dịch vàng. Theo Bộ Tài chính, việc đưa hoạt động mua bán vàng vào diện chịu thuế không chỉ nhằm tăng thu ngân sách, mà còn để tăng tính minh bạch, hướng dòng tiền vào sản xuất, kinh doanh, thay vì đầu cơ tài sản.

Tuy nhiên, thuế suất 0,1% tương đương với mức đang áp dụng cho chứng khoán đang gây tranh luận về tính đủ mạnh của chính sách này.

Tổng giám đốc Công ty TNHH Kế toán và Tư vấn thuế Trọng Tín Nguyễn Văn Được cho rằng, thuế suất 0,1% là mức khởi đầu hợp lý nhưng chưa đủ sức nặng để ngăn đầu cơ. Ví dụ, mua bán vàng 1 tỷ đồng, thuế chỉ 1 triệu đồng - con số này không thể khiến giới đầu cơ chùn tay.

Theo vị chuyên gia này, mức thuế tương tự chứng khoán khiến hiệu ứng điều tiết dòng vốn không rõ rệt. Trong khi với vàng vật chất, mục tiêu chính là giảm tích trữ, hạn chế đầu cơ, thì mức thuế quá thấp sẽ không đủ tác động.

Ông Được đề xuất nên đánh thuế ở mức 0,5% trong giai đoạn đầu, sau đó giảm dần xuống 0,1% khi thị trường vàng được quản lý tập trung, có sàn giao dịch vàng chính thức như mô hình từng thí điểm trước đây.

Song song, cần sửa Luật Thuế giá trị gia tăng, đưa vàng miếng vào diện chịu thuế VAT 10% ở khâu bán ra. Khi đó, chính sách thuế sẽ có hiệu quả kép vừa tăng thu, vừa minh bạch hóa thị trường.

Cùng chung quan điểm, TS Nguyễn Ngọc Tú - Giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội cho rằng, nếu mức thuế quá thấp, việc đầu cơ vàng vẫn tiếp diễn. “Nếu chỉ 0,1%, người đầu cơ không ngần ngại giao dịch số lượng lớn. Tôi cho rằng nên áp dụng mức thuế khoảng 1,5% để đủ sức răn đe” - ông Tú nhận định.

Theo tính toán của ông Tú, với 1 lượng vàng giá 128 triệu đồng, mức thuế 1,5% tương đương 1,9 triệu đồng/lượng. Nếu giao dịch 100 lượng, thuế sẽ là 190 triệu đồng - một con số đủ lớn để người đầu cơ phải cân nhắc kỹ.

“Khi đầu cơ vàng không còn lợi nhuận hấp dẫn sau thuế, họ sẽ dịch chuyển dòng tiền sang gửi tiết kiệm hoặc đầu tư sản xuất, kinh doanh. Đây mới là mục tiêu thực chất của chính sách” - ông Tú nói thêm.

Cần hệ thống quản lý đồng bộ để chống lách luật

Đề xuất thu thuế giao dịch vàng được đưa ra trong bối cảnh Nghị định 232/2025/NĐ-CP (có hiệu lực từ 10/10/2025) đã chính thức coi vàng miếng là hàng hóa, thay vì tài sản đặc thù. Điều này đồng nghĩa với việc vàng miếng sẽ chịu sự điều chỉnh của các quy định về thuế, hải quan, quản lý thị trường như các hàng hóa khác.

Các chuyên gia nhận định, việc coi vàng là hàng hóa giúp thống nhất khung pháp lý, tạo điều kiện xây dựng cơ chế thuế rõ ràng, bao gồm cả thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân, qua đó giảm tình trạng “phi chính thức hóa” trong giao dịch vàng.

Theo giới phân tích, mức thuế 0,1% tuy tạo tiền lệ cho việc đưa thị trường vàng vào khuôn khổ thuế khóa, nhưng tác động điều tiết thực tế còn hạn chế. Nếu không đi kèm với biện pháp quản lý dữ liệu giao dịch, hạn mức giao dịch tiền mặt, hay cơ chế giám sát điện tử, chính sách có thể chỉ mang tính hình thức. Mục tiêu của thuế là điều tiết hành vi, chứ không chỉ thu ngân sách. Nếu mức thuế không đủ khiến giới đầu cơ ‘chùn tay’, thì chính sách khó đạt mục tiêu.

Dù đồng tình với chủ trương thu thuế, nhiều ý kiến cho rằng, hiệu quả của chính sách sẽ phụ thuộc vào khả năng quản lý và giám sát giao dịch. Hiện nay, phần lớn giao dịch vàng trong dân diễn ra bằng tiền mặt, không qua hệ thống ngân hàng hoặc hóa đơn điện tử, gây khó khăn cho việc xác định giá chuyển nhượng thực tế.

Theo ông Nguyễn Văn Được, nếu chỉ đánh thuế dựa trên chênh lệch mua, bán thì gần như không thể thực hiện, bởi nhiều người mua vàng từ nhiều năm trước, không còn chứng từ. “Cách hợp lý hơn là đánh thuế trực tiếp trên giá bán ra, với tỷ lệ cố định 1,5% (trong đó 1% là VAT, 0,5% là thuế thu nhập cá nhân)” - ông Được gợi ý.

Đồng thời, ông Nguyễn Văn Được cũng đề nghị tăng cường liên thông dữ liệu giữa cơ quan thuế, ngân hàng và DN kinh doanh vàng, buộc các đơn vị phải báo cáo điện tử tất cả giao dịch vượt ngưỡng. Nhờ đó, cơ quan chức năng có thể phát hiện sớm hành vi đầu cơ, rửa tiền hoặc thao túng giá.

Một vấn đề được các chuyên gia nhấn mạnh là rất khó phân biệt giữa đầu cơ và tích lũy vàng trong dân. Với nhiều người, vàng không phải công cụ đầu tư mà là kênh tiết kiệm truyền thống, bảo toàn giá trị trong bối cảnh biến động. Vì vậy, các chuyên gia cũng lưu ý, cần bảo vệ người dân tích lũy vàng hợp pháp, tránh “đánh đồng” mọi giao dịch vàng với đầu cơ. Do vậy, ông đề xuất chỉ đánh thuế với giao dịch từ 1 lượng trở lên, nhằm phân loại rõ đối tượng đầu tư và tích trữ.

Bên cạnh đó, việc kiểm tra, thanh tra định kỳ các DN kinh doanh vàng miếng cũng là yếu tố then chốt, đảm bảo chính sách thuế được triển khai công bằng, minh bạch.

Phản hồi về vấn đề này, Bộ Tài chính cho rằng, việc áp thuế 0,1% chỉ là bước khởi đầu để hình thành cơ chế quản lý thống nhất, sau đó sẽ đánh giá, điều chỉnh dần theo diễn biến thị trường và tác động thực tế.