Bước tiến nhưng chưa tới

Trong văn bản 18491/BTC-CST gửi Thủ tướng ngày 27/11, Bộ Tài chính đề xuất nâng ngưỡng doanh thu miễn thuế từ 200 triệu lên 500 triệu đồng/năm. Theo tính toán, nếu áp dụng mức mới, khoảng 2,3 triệu hộ kinh doanh – tương đương 90% tổng số hộ đang hoạt động sẽ không phải nộp thuế. Đây là thay đổi lớn so với ngưỡng 100 triệu đồng đang được áp dụng nhiều năm nay và mức 200 triệu đồng theo Quyết định 3389/QĐ-BTC ban hành đầu tháng 10/2025.

Đáng chú ý, Bộ Tài chính cũng đề xuất thay đổi phương pháp tính: thu thuế theo phần doanh thu vượt ngưỡng 500 triệu đồng thay vì tính trên toàn bộ doanh thu như hiện nay. Đồng thời, cơ quan soạn thảo kiến nghị bổ sung phương pháp tính thuế theo thu nhập (doanh thu trừ chi phí) với thuế suất 15%, tương đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Theo Bộ Tài chính, cơ chế mới giúp bảo đảm nguyên tắc thuế thu nhập chỉ thu trên phần thu nhập thực có, đồng thời tạo sự công bằng hơn giữa hộ kinh doanh với người làm công ăn lương - nhóm đang được giảm trừ gia cảnh 15,5 triệu đồng/tháng.

Tuy vậy, nhiều hộ kinh doanh cho biết doanh thu 200 triệu đồng/năm tương đương 16–17 triệu đồng/tháng là mức quá thấp để bắt đầu chịu thuế, khi biên lợi nhuận chỉ khoảng 10–20%. “Làm tạp hóa nhiều tháng chỉ hòa vốn, mức 500 triệu đồng giúp dễ thở hơn nhưng vẫn chưa sát thực tế”, chị Nguyễn Minh Hằng, chủ cửa hàng tạp hóa tại Hà Nội chia sẻ. Với doanh thu 600–700 triệu đồng/năm nhưng lợi nhuận chỉ 70–80 triệu, chị cho rằng, ngưỡng hợp lý nên từ 700 triệu đến 1 tỷ đồng.

Trong lĩnh vực sửa chữa thiết bị điện tử, anh Lê Văn Phúc (Cầu Giấy, Hà Nội) cho biết, doanh thu cửa hàng có thể đạt 1 tỷ đồng/năm nhưng chi phí linh kiện, mặt bằng, nhân công gần như “ăn hết” lợi nhuận. Theo anh, mức 500 triệu đồng “là bước tiến nhưng chưa phản ánh đúng đặc thù ngành nghề”.

Góc nhìn của chuyên gia cũng cho thấy mức đề xuất thể hiện sự lắng nghe của cơ quan quản lý. Ông Lê Văn Tuấn – Giám đốc Keytas cho rằng, ngưỡng 500 triệu đồng đảm bảo phù hợp và công bằng nhất định giữa các đối tượng thu nhập từ tiền lương, tiền công. Tuy nhiên, cần xem xét lại khía cạnh quan trọng khác là sự hỗ trợ của Nhà nước cho các đối tượng kinh doanh. vẫn còn hạn chế. Ông Tuấn chỉ ra bốn áp lực lớn mà hộ kinh doanh đang gánh: chi phí tuân thủ thuế lên tới 20 triệu đồng từ hóa đơn điện tử, chữ ký số; rủi ro kinh doanh rất cao khi 95% hộ khởi nghiệp rời thị trường sau ba năm; sự bất bình đẳng về rủi ro so với người làm công ăn lương; và mức hỗ trợ của Việt Nam thấp hơn nhiều nước có trình độ tương đồng. Theo ông Tuấn, ngưỡng phù hợp nên từ 750 triệu đến 1 tỷ đồng.

Chủ tịch VTCA Nguyễn Thị Cúc cũng phân tích: doanh thu 1 tỷ đồng/năm với biên lợi nhuận 16% chỉ mang lại thu nhập khoảng 13,3 triệu đồng/tháng – tương đương mức sống của người làm công ăn lương đang được giảm trừ gia cảnh 15,5 triệu đồng/tháng. Bà Cúc kiến nghị ngưỡng 1 tỷ đồng mới phản ánh đúng mặt bằng chi phí sống hiện nay.

Nhiều chuyên gia như đại biểu Hoàng Văn Cường hay luật sư Trần Xoa đề xuất phân loại theo nhóm ngành. Ngành dịch vụ chi phí thấp có thể phù hợp với ngưỡng 500 triệu đồng, nhưng các ngành biên lợi nhuận mỏng như sản xuất, đại lý hàng hóa hoặc bán buôn cần ngưỡng từ 1–1,5 tỷ đồng/năm để bảo đảm công bằng.

Đơn giản hóa nghĩa vụ thuế sau khi bỏ thuế khoán

Mặc dù mức 500 triệu đồng được nhiều hộ kinh doanh đánh giá là “khoan sức dân”, song mối quan tâm lớn hơn lại nằm ở cách thực hiện nghĩa vụ thuế sau khi bỏ cơ chế thuế khoán. Nếu phải tính thuế theo thu nhập nhưng không được hướng dẫn rõ ràng về cách xác định chi phí thì nhiều hộ lo ngại việc kê khai, lưu chứng từ sẽ trở thành gánh nặng mới.

Chị Hoàng Lê – chủ cửa hàng bán lẻ mỹ phẩm tại Hà Đông chia sẻ, ngành hàng của chị có giá vốn cao nhưng khó lưu đầy đủ hóa đơn đầu vào vì đặc thù thị trường. “Nếu tính theo doanh thu trừ chi phí, chúng tôi cần công thức rõ ràng, đơn giản, dễ áp dụng. Nếu không sẽ lại phát sinh tranh chấp giữa hộ kinh doanh và cơ quan thuế”.

Nhiều chuyên gia thuế cho rằng trong giai đoạn chuyển tiếp bỏ thuế khoán, Nhà nước cần đồng hành bằng các biện pháp hướng dẫn cụ thể, từ phần mềm tính thuế miễn phí, chuẩn hóa chi phí được chấp nhận, đến hỗ trợ kỹ thuật trong sử dụng hóa đơn điện tử.

Điều quan trọng, theo Giám đốc Keytas Lê Văn Tuấn, phải “tối giản thủ tục ở mức có thể”, để hộ kinh doanh nhỏ không bị đẩy vào vòng xoáy chi phí tuân thủ ngày càng phức tạp.

Song song với nâng ngưỡng thuế, các chuyên gia đề xuất ba nhóm giải pháp đồng hành: Thứ nhất, xây dựng ngưỡng doanh thu theo từng ngành nghề, dựa trên tỷ lệ chi phí, lợi nhuận đặc trưng. Điều này vừa bảo đảm công bằng, vừa giảm sức ép cho nhóm ngành biên lợi nhuận thấp.

Thứ hai, thúc đẩy minh bạch nhưng không gây áp lực: triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền cho tất cả hộ kinh doanh, bất kể quy mô, nhằm tạo cơ sở dữ liệu chuẩn trong dài hạn. Tuy nhiên, Nhà nước cần hỗ trợ chi phí ban đầu và tập huấn để giảm bớt gánh nặng.

Thứ ba, đặt mục tiêu nuôi dưỡng nguồn thu thay vì thu nhỏ lẻ. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy mức doanh thu miễn thuế ở Thái Lan khoảng 750 triệu đồng, Malaysia khoảng 1 tỉ đồng, Trung Quốc lên tới 1,5 tỉ đồng. Việc nâng ngưỡng không làm thất thu mà giúp người dân có điều kiện tích lũy, mở rộng kinh doanh, từ đó tăng đóng góp bền vững hơn.

Bên cạnh đó, các đại biểu Quốc hội đề nghị sớm tích hợp các nội dung trên vào Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi, bảo đảm thống nhất giữa các sắc thuế và áp dụng đồng bộ từ năm 2026. Đặc biệt, cần chú trọng tách biệt rõ hộ kinh doanh và cá nhân cho thuê tài sản, nhóm có đặc thù khác hẳn và không nên áp dụng chung một ngưỡng.