Còn nhiều thách thức

Với hàng triệu héc-ta đất nông lâm nghiệp, Bắc Trung Bộ từ lâu được xác định là vùng trọng điểm trong chiến lược phát triển nông nghiệp quốc gia. Trong giai đoạn 2020-2025, các địa phương như Nghệ An, Hà Tĩnh, Thanh Hóa… đã xây dựng các đề án phát triển nông nghiệp thích ứng biến đổi khí hậu, góp phần cải thiện thu nhập và thay đổi diện mạo nông thôn.

Riêng với 3 loại cây trồng chủ lực gồm dứa, chè và cây có múi, khu vực Bắc Trung Bộ có tổng diện tích hơn 28.600ha, sản lượng hằng năm đạt 400.000 tấn. Những sản phẩm này đang từng bước khẳng định vị thế trên thị trường, nhờ sự đầu tư về vùng nguyên liệu, kỹ thuật canh tác và chế biến.

Tuy nhiên, vùng vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Biến đổi khí hậu với thiên tai cực đoan, thiếu hụt hạ tầng thủy lợi và logistics, biến động thị trường trong nước và quốc tế là những rào cản cần tháo gỡ. Đặc biệt, tư duy phát triển nông nghiệp theo hướng kinh tế thay vì đơn thuần sản xuất đang là yêu cầu cấp thiết.

Chia sẻ tại Diễn đàn “Kết nối sản xuất và tiêu thụ nông sản các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ” do các đơn vị thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức ngày 6/8, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Thanh Hóa Nguyễn Đức Cường cho biết, các doanh nghiệp và hợp tác xã đầu tư vào các cây dứa, chè và cây ăn quả vẫn còn nhỏ lẻ, manh mún. Trước những khó khăn đó, tỉnh đã ban hành Nghị quyết 185/2021/NQ-HĐND một phần nhằm hỗ trợ phát triển cây ăn quả và các loại cây trồng chủ lực.

Tỉnh Thanh Hóa cũng mở rộng quy hoạch vùng trồng cây ăn quả, đồng thời đẩy mạnh xúc tiến thương mại, kêu gọi đầu tư và phát triển thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước. Tuy nhiên, theo ông Cường, không thể thiếu sự hỗ trợ từ các bộ ngành Trung ương và địa phương, đặc biệt trong định hướng phát triển trồng trọt bền vững, nâng cao thu nhập cho nông dân.

Ở khía cạnh khác, bà Bùi Thị Hồng Hà - Trung tâm Nông nghiệp Hữu cơ (Học viện Nông nghiệp Việt Nam) bày tỏ nhiều trăn trở khi nông dân mở rộng diện tích dứa nhưng chưa có phương án tiêu thụ bền vững. Bà Hà cho rằng, những hộ dân chuyển đổi rất cần các doanh nghiệp đầu tư vào vùng nguyên liệu, nhằm tạo ra chính sách khuyến khích đủ mạnh, hạ tầng kho bãi, giao thông.

Cần sự liên kết “bốn nhà”

Tại Diễn đàn “Kết nối sản xuất và tiêu thụ nông sản các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ”, các tham luận và ý kiến trao đổi tập trung vào các vấn đề then chốt như xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn, thúc đẩy chế biến sâu, ứng dụng chuyển đổi số, hoàn thiện logistics và tăng cường xúc tiến thương mại.

Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Thực phẩm Xuất khẩu Đồng Giao (DOVECO) Đinh Cao Khuê cho rằng, cây dứa có tiềm năng cạnh tranh vượt trội, không chỉ với các cây trồng truyền thống trong vùng mà còn trên thị trường quốc tế. Ông Khuê nhấn mạnh, để đạt hiệu quả, cần có định hướng rõ ràng về cây trồng thế mạnh, tránh tình trạng manh mún, tự phát.

Để khai thác tiềm năng này, lãnh đạo DOVECO đề nghị chính quyền địa phương có chính sách hỗ trợ nông dân, đặc biệt trong giai đoạn đầu trồng thử nghiệm cây trồng hoặc giống mới. “Chúng tôi sẵn sàng đồng hành, bao tiêu sản phẩm cho bà con, nhưng rất cần vai trò hỗ trợ từ Nhà nước để giảm thiểu rủi ro cho nông dân trong giai đoạn đầu chuyển đổi” - ông Khuê nói thêm.

Theo PGS.TS Lê Quốc Doanh - Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, Bắc Trung bộ dù có thiên nhiên khắc nghiệt nhưng vẫn là vùng đất giàu tiềm năng nếu biết cách khai thác, đặc biệt với cây dứa. Dứa không chỉ phù hợp với điều kiện tự nhiên mà còn có tiềm năng lớn về thị trường. Điều khiến nông dân trăn trở nhất - đầu ra - nay phần nào được tháo gỡ khi Công ty DOVECO cam kết đồng hành lâu dài tại vùng Bắc Trung Bộ.

Để khai mở tiềm năng nông sản Bắc Trung Bộ, PGS.TS Lê Quốc Doanh cho rằng, cần bắt đầu từ việc thay đổi tư duy canh tác và đầu tư bài bản, có chiến lược dài hạn. “Khí hậu khắc nghiệt không phải là điểm yếu nếu con người biết thích nghi. Với sự đồng hành của doanh nghiệp, sự chủ động của địa phương và người dân, cùng với các nguồn hỗ trợ kỹ thuật từ quốc tế, Bắc Trung Bộ hoàn toàn có thể hình thành những vùng sản xuất lớn, hiệu quả kinh tế cao...” - ông Doanh khẳng định.

Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam Lê Quốc Doanh cũng nhấn mạnh vai trò của liên kết bốn nhà (nhà nước, nhà nông, nhà khoa học, doanh nghiệp) trong xây dựng các chuỗi giá trị bền vững. Chỉ khi nông sản được quy hoạch hợp lý, gắn với thị trường và công nghệ, những sản phẩm như dứa, chè, cây có múi mới có thể góp phần nâng tầm kinh tế cho vùng đất vốn bị đánh giá là “khó làm nông nghiệp” này.

“Dư địa phát triển các ngành hàng chè, dứa, cây có múi ở Bắc Trung Bộ vẫn còn rất lớn. Riêng đối với dứa, theo quy hoạch của Bộ Nông nghiệp và Môi trường đến năm 2030, tổng diện tích trồng dứa dự kiến khoảng 60.000ha. Tuy nhiên, trước nhu cầu phát triển mạnh loại cây này, chắc chắn cần có sự điều chỉnh, cùng với những chương trình định hướng bài bản để biến dứa thành nông sản chủ lực, đóng góp vào tăng trưởng GDP và thúc đẩy xuất khẩu” - Ông Nguyễn Quý Dương - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường).