Cần thay đổi tư duy từ gốc

Với mong muốn tìm hướng đi mới trên chính mảnh đất quê hương, anh Cà Văn Thành (bản Ten Luống, xã Thanh An) đã mạnh dạn đưa giống nho hạ đen từ Sơn La về trồng thử nghiệm. Khác với những loại cây truyền thống, nho hạ đen là giống cây "khó tính", đòi hỏi kỹ thuật chăm sóc cao và sự tuân thủ nghiêm ngặt trong suốt chu kỳ sinh trưởng, đặc biệt là giai đoạn ra hoa, đậu quả.

Mô hình bước đầu cho kết quả khả quan. Tuy nhiên, việc nhân rộng vẫn còn xa vời do chi phí đầu tư ban đầu lớn - hơn 100 triệu đồng cho mỗi 1.000m² - trong khi thời gian thu hồi vốn kéo dài và rủi ro kỹ thuật không nhỏ nếu không tuân thủ đúng quy trình. Thêm vào đó, việc tiếp cận các nguồn vốn tín dụng vẫn còn nhiều hạn chế.

Anh Thành chia sẻ: “Muốn mở rộng nhưng vốn chưa đủ, kỹ thuật cũng chưa hoàn toàn chủ động. Trước mắt tôi chỉ duy trì quy mô nhỏ để tiếp tục tích lũy kinh nghiệm.”

Không chỉ thiếu vốn và kỹ thuật, một rào cản lớn khác là việc thay đổi thói quen sản xuất của người dân. Thực tế này thể hiện rõ trong vụ Đông Xuân 2024-2025 khi tỉnh Điện Biên lần đầu tiên triển khai mô hình canh tác lúa thông minh, giảm phát thải khí nhà kính trên gần 86ha. Mô hình ghi nhận nhiều kết quả tích cực: năng suất đạt gần 75 tạ/ha, chi phí vật tư giảm, chất lượng gạo nâng lên rõ rệt.

Thế nhưng, việc nhân rộng mô hình này không hề dễ dàng. Nguyên nhân là vẫn còn nhiều hộ nông dân do dự khi phải thay đổi cách làm quen thuộc sang quy trình canh tác mới, đòi hỏi sự tuân thủ chặt chẽ: từ kỹ thuật rút nước theo nguyên tắc “ướt - khô xen kẽ” đến sử dụng phân bón cân đối và chế phẩm sinh học thay thế phân hóa học.

Chị Trần Thị Hương Quế, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Tâm Thiện, xã Thanh An, cho biết: “Một số hộ vẫn còn e ngại vì kỹ thuật mới phức tạp hơn, trong khi họ đã quen với cách canh tác truyền thống hàng chục năm”.

Nông nghiệp công nghệ cao - tâm huyết và thách thức

Không chỉ với cây lương thực, trong lĩnh vực hoa và cây cảnh - một hướng đi giàu tiềm năng tại Điện Biên - những khó khăn cũng không hề nhỏ. Mô hình trồng lan công nghệ cao của gia đình bà Nguyễn Thị Biên (bản Hong Hin, xã Thanh Nưa) là một ví dụ điển hình. Với hơn 1.000m² nhà màng được đầu tư bài bản, mô hình sử dụng phân bón hữu cơ và chế phẩm sinh học thân thiện với môi trường để đảm bảo chất lượng sản phẩm.

Tuy nhiên, chi phí đầu tư cao khiến giá thành hoa lan cao hơn so với sản phẩm cùng loại từ nơi khác, trong khi nhu cầu tiêu thụ tại chỗ lại chưa đủ lớn. Việc chưa có liên kết chặt chẽ trong tiêu thụ khiến mô hình đối mặt với nguy cơ chậm phát triển.

“Chúng tôi rất tâm huyết, nhưng sản xuất theo hướng sạch thì chi phí cao hơn, khiến việc cạnh tranh trên thị trường gặp khó. Nếu không có đầu ra ổn định thì không thể mở rộng”- bà Biên bày tỏ.

Từ năm 2021 đến nay, tỉnh Điện Biên đã triển khai hơn 400 chương trình, dự án hỗ trợ phát triển nông nghiệp sạch, với tổng diện tích canh tác trên 10.000ha. Đây là bước tiến đáng ghi nhận trong chiến lược phát triển nông nghiệp an toàn. Tuy nhiên, quá trình triển khai vẫn còn vướng mắc.

Một trong những vấn đề nổi cộm là nhận thức của người dân chưa đầy đủ về nông nghiệp sạch. Nhiều hộ chưa thực hiện đúng quy trình kỹ thuật, dẫn đến hiệu quả sản xuất thấp. Trong khi đó, nguồn lực tài chính của doanh nghiệp, hợp tác xã và nông hộ còn yếu, khiến các mô hình khó mở rộng hoặc duy trì lâu dài.

Thêm vào đó, các chính sách hỗ trợ chưa thực sự đồng bộ, thiếu tính dài hạn, còn yếu tố thị trường - đặc biệt là đầu ra ổn định cho sản phẩm sạch - vẫn là “ẩn số” khiến không ít nông hộ chùn bước.

Dù đã có những mô hình thành công bước đầu, nhưng để nông nghiệp sạch trở thành trụ cột phát triển nông thôn mới ở Điện Biên, rất cần một chiến lược đồng bộ, lâu dài. Trong đó, nâng cao nhận thức cho người dân, chuyển giao kỹ thuật phù hợp, bổ sung nguồn vốn hỗ trợ, và mở rộng hệ thống tiêu thụ ổn định là những giải pháp mang tính nền tảng.

Chỉ khi “gỡ đúng nút thắt”, nông nghiệp sạch mới có thể phát triển bền vững, xứng tầm với tiềm năng và lợi thế của một tỉnh miền núi như Điện Biên - nơi đất đai còn rộng, người dân còn giữ nếp sản xuất gắn bó với thiên nhiên, và trên hết là khát vọng vươn lên của những người nông dân đang từng ngày đổi thay cách làm nông nghiệp.