Giảm lo lắng

Điểm nhấn lớn nhất của Luật Thuế thu nhập cá nhân 2025 (sửa đổi) là quy định cá nhân, hộ kinh doanh có doanh thu từ 500 triệu đồng/năm trở xuống sẽ không phải nộp thuế thu nhập cá nhân. Đây cũng là ngưỡng không chịu thuế giá trị gia tăng khi hộ kinh doanh chuyển từ phương thức khoán sang tự kê khai, nộp thuế kể từ ngày 1/1/2026.

Song song với đó, dự thảo Nghị định quy định việc khai, tính thuế, khấu trừ thuế, nộp thuế và sử dụng hóa đơn điện tử của Bộ Tài chính đề xuất chỉ bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền đối với hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên. Với nhóm dưới ngưỡng này, việc sử dụng hóa đơn điện tử mang tính tự nguyện.

Ghi nhận thực tế tại nhiều địa bàn cho thấy, thông tin này đã mang lại sự nhẹ nhõm rõ rệt cho các hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Chị Nguyễn Thị Phượng, tiểu thương kinh doanh tạp hóa tại phường Hà Đông cho biết, đề xuất mới giúp chị “thở phào” sau thời gian dài lo lắng. “Trước đây, tôi rất băn khoăn vì nếu phải xuất hóa đơn điện tử cho từng mặt hàng nhỏ như chai tương ớt, gói gia vị hay đá viên thì vừa tốn thời gian, vừa không khả thi. Chưa kể phải đầu tư máy móc, phần mềm, học cách sử dụng. Quy định mới cho phép hộ dưới 1 tỷ đồng tự nguyện sử dụng hóa đơn điện tử giúp chúng tôi giảm đáng kể chi phí ban đầu” - chị Phượng chia sẻ.

Theo nhiều hộ kinh doanh, việc giảm bớt thủ tục hành chính không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn tạo tâm lý yên tâm để kê khai trung thực, tập trung vào hoạt động buôn bán thay vì loay hoay với giấy tờ.

Trái ngược với sự phấn khởi của các hộ nhỏ lẻ, tiểu thương tại các chợ đầu mối và trung tâm thương mại lớn lại bày tỏ nhiều băn khoăn. Phần lớn những cửa hàng này có doanh thu thường xuyên vượt 500 triệu đồng/năm, thậm chí trên 1–3 tỷ đồng/năm.

Các tiểu thương cho rằng, ngưỡng miễn thuế 500 triệu đồng/năm tương đương khoảng 41 triệu đồng/tháng – mức doanh thu mà hầu hết các sạp bán sỉ đều dễ dàng vượt qua. Vấn đề nằm ở chỗ, doanh thu cao nhưng lợi nhuận thực tế lại rất thấp.

Bà Thúy, tiểu thương kinh doanh thời trang tại chợ Đồng Xuân dẫn chứng: “Một chiếc quần jeans hay áo khoác có giá vốn nhập vào đã 300.000–400.000 đồng. Bán được 5 sản phẩm là doanh thu đã vượt ngưỡng tính thuế, nhưng lợi nhuận gộp chỉ khoảng 100.000 đồng. Chưa kể tiền thuê mặt bằng, lương nhân viên, điện nước…”.

Theo bà Thúy, việc áp dụng một ngưỡng doanh thu chung để tính thuế đang tạo áp lực lớn với ngành thương mại – lĩnh vực có giá vốn cao và biên lợi nhuận thấp. Nỗi lo càng lớn hơn với các hộ kinh doanh thuộc Nhóm 3, có doanh thu từ 3 tỷ đồng/năm trở lên, phải nộp thuế theo phương pháp khấu trừ chi phí, tính trên lợi nhuận như doanh nghiệp.

Thực tế tại các chợ truyền thống, nguồn hàng đầu vào của Nhóm 3 thường được cung cấp bởi các hộ Nhóm 2 (doanh thu từ 1 đến dưới 3 tỷ đồng/năm). Vướng mắc phát sinh khi nhiều hộ Nhóm 2 có doanh thu dưới 1 tỷ đồng không bắt buộc xuất hóa đơn điện tử. Điều này khiến hộ Nhóm 3 gặp khó trong việc chứng minh chi phí hợp lý để khấu trừ, dù giao dịch mua bán là có thật. Nếu không được khấu trừ, lợi nhuận chịu thuế sẽ bị “đẩy lên”, kéo theo số thuế phải nộp cao hơn thực tế.

Một vấn đề khác cũng được tiểu thương phản ánh là chi phí thuê kho bãi. Do diện tích sạp tại các chợ sỉ chỉ khoảng 2 m², nhiều hộ buộc phải thuê kho lân cận với giá 3–5 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, chủ cho thuê thường có doanh thu dưới ngưỡng chịu thuế, giao dịch tiền mặt và không xuất hóa đơn, khiến khoản chi này khó được công nhận là chi phí hợp lý.

Hiểu đúng chính sách, tự định vị để không mất thị trường

Phân tích về ngưỡng doanh thu miễn thuế, chuyên gia thuế Nguyễn Văn Được cho rằng, việc áp dụng một mức chung 500 triệu đồng/năm cho mọi ngành nghề cần được nhìn nhận thận trọng. “Với lĩnh vực dịch vụ, chi phí đầu vào thấp và biên lợi nhuận cao, ngưỡng này có thể xem là ưu đãi. Nhưng với lĩnh vực thương mại, nơi giá vốn chiếm tỷ trọng lớn, thì ngưỡng doanh thu chưa phản ánh đúng thu nhập thực tế của hộ kinh doanh” - ông Được nhận định.

Liên quan đến quy định hóa đơn điện tử, luật sư Trần Xoa nhấn mạnh rằng, “không bắt buộc” không đồng nghĩa với “không được xuất”. Theo luật sư Trần Xoa, nếu hộ kinh doanh vin vào lý do doanh thu dưới 1 tỷ đồng để từ chối xuất hóa đơn, họ có thể tự làm khó mình trong quan hệ với đối tác. “Nếu khách hàng là người tiêu dùng cá nhân, việc không xuất hóa đơn có thể chấp nhận được. Nhưng nếu khách là DN cần chứng từ để hạch toán, họ sẽ yêu cầu hóa đơn. Hộ kinh doanh không đáp ứng được thì nguy cơ mất khách là rất rõ” - ông Xoa cảnh báo.

Với nhóm doanh thu từ 1 đến 3 tỷ đồng/năm, việc lựa chọn nộp thuế theo phương pháp khấu trừ hay tính trên doanh thu là bài toán kinh tế cần cân nhắc kỹ. Muốn áp dụng phương pháp khấu trừ, điều kiện tiên quyết là đầu vào phải minh bạch, mua từ đơn vị có hóa đơn hợp pháp.

Ở góc độ quản lý, Bộ Tài chính cho biết, Bộ đang lấy ý kiến dự thảo lần hai Nghị định về thuế và hóa đơn điện tử đối với hộ kinh doanh. Dự thảo mới đã hoàn thiện nhiều nội dung so với bản đầu tiên, trong đó cho phép hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ trên 500 triệu đến 3 tỷ đồng được lựa chọn nộp thuế theo thu nhập hoặc theo doanh thu tính thuế, áp dụng ổn định trong hai năm liên tiếp để tránh xáo trộn.

Đánh giá chung, các chuyên gia cho rằng những điều chỉnh mới đã đi theo hướng giảm áp lực, tăng tính tuân thủ tự nguyện. Tuy nhiên, để chính sách thực sự đi vào cuộc sống, cần tiếp tục đơn giản hóa thủ tục, có lộ trình hỗ trợ kỹ thuật, đặc biệt trong giai đoạn đầu, nhằm giúp hộ kinh doanh “mừng mà không lo”, yên tâm làm ăn lâu dài.