Áp lực nơi tuyến đầu

Mô hình chính quyền địa phương hai cấp đang triển khai trên diện rộng đặt ra nhiều yêu cầu mới trong cách thức tổ chức, vận hành. Đặc biệt ở cấp xã, nơi gần dân nhất và chịu tải công việc nhiều nhất.

Tại tọa đàm "Chuyển đổi số - cầu nối "sống còn" giữa 2 cấp chính quyền địa phương" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ phối hợp với Văn phòng UBND TP Hà Nội tổ chức mới đây, ông Phan Trung Tuấn - Vụ trưởng Vụ Chính quyền địa phương (Bộ Nội vụ) nhận định: "Cấp xã có thể nói là tuyến đầu, nơi trực tiếp nhất, gần dân nhất để giải quyết các yêu cầu hằng ngày của người dân, doanh nghiệp".

Theo ông Phan Trung Tuấn, sau khi chính quyền cấp huyện không còn, nhiều nhiệm vụ đã được chuyển giao về cấp xã. Tổng cộng, có tới 1.065 nhiệm vụ đã và đang được phân cấp, phân quyền từ trung ương và cấp tỉnh, trong đó phần lớn dồn xuống cấp xã. Điều này dẫn đến khối lượng công việc tăng đột biến, tạo áp lực rất lớn cho đội ngũ cán bộ, công chức tuyến xã.

Không chỉ vậy, mô hình hành chính hiện đại đòi hỏi một chuyển đổi căn bản từ cách tiếp cận hành chính truyền thống sang hành chính phục vụ. "Chúng ta không thể chờ người dân đến yêu cầu rồi mới giải quyết. Chính quyền giờ phải chủ động đến với dân, hiểu nhu cầu của họ để có chính sách phù hợp" - ông Phan Trung Tuấn nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, làn sóng chuyển đổi số trong bộ máy hành chính lại đặt thêm gánh nặng về kỹ năng và trình độ công nghệ thông tin cho đội ngũ ở cơ sở. Thực trạng không đồng đều về năng lực giữa các địa phương, thậm chí giữa các đơn vị cùng cấp khiến hiệu quả triển khai bị ảnh hưởng đáng kể, nhất là ở những địa bàn khó khăn.

Một minh chứng điển hình là tại Hà Nội. Sau hơn 2 tuần vận hành bộ máy chính quyền hai cấp sau sắp xếp, nhiều phường xã mới vẫn đang gặp khó khăn. Tại xã Minh Châu, thiếu tới 19 cán bộ lãnh đạo theo 15 vị trí việc làm. Phường Hồng Hà phản ánh thiếu trang thiết bị làm việc, chữ ký số và dữ liệu đảng viên chưa được cập nhật kịp thời. Xã Phú Xuyên thì gặp vướng mắc khi đăng nhập cổng dịch vụ công quốc gia bằng VneID…

Khối lượng hồ sơ hành chính tăng đột biến cũng gây áp lực lớn. Trong khi đó, đội ngũ cán bộ nhiều nơi chưa đủ trình độ công nghệ thông tin để theo kịp các yêu cầu quản lý hiện đại, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa.

Hay ngay tại phường Cửa Nam - phường tâm của Thủ đô cũng không tránh khỏi những áp lực đối với cán bộ công chức. "Sau khi sắp xếp, sáp nhập, khối lượng công việc ở cấp phường rất lớn. Mặc dù phường đã có một nguồn lực cán bộ trình độ rất tốt. Song, với khối lượng công việc lớn vẫn đòi hỏi cán bộ phải tiếp tục rèn luyện và nâng cao, phải sẵn sàng đối mặt với những khó khăn, thử thách" - Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam Trịnh Ngọc Trâm chia sẻ.

Hỗ trợ từ trung ương và những giải pháp thiết thực

Trước thực trạng nêu trên, Bộ Nội vụ cùng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã có những chỉ đạo, hỗ trợ kịp thời nhằm giúp các địa phương vượt qua khó khăn trong giai đoạn đầu triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Ông Phan Trung Tuấn cho biết thêm: "Chúng tôi đang phối hợp với các địa phương tổ chức các buổi tập huấn trực tiếp, như tại Điện Biên, sau đó là TP Hồ Chí Minh và nhiều tỉnh thành khác". Các nội dung tập huấn tập trung vào tổ chức bộ máy, công vụ, chính sách liên quan đến vận hành mô hình chính quyền hai cấp.

Bộ Nội vụ còn thường xuyên cập nhật các khó khăn từ địa phương qua nhiều kênh như văn phòng điện tử, Cổng Dịch vụ công Quốc gia, Cổng Thông tin điện tử Bộ Nội vụ… để kịp thời phối hợp cùng các bộ, ngành xử lý.

Ngoài ra, việc hoàn thiện thể chế cũng được đẩy mạnh. Các nghị định, thông tư hướng dẫn đang được triển khai để cụ thể hóa Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 và Luật Cán bộ, công chức mới. Đây là nền tảng pháp lý quan trọng cho việc kiện toàn bộ máy từ cấp tỉnh tới cấp xã.

Trong công tác nhân sự, Bộ Nội vụ đang trình đề án về biên chế cán bộ, công chức cấp xã để báo cáo Bộ Chính trị, đảm bảo có cơ sở xác định định biên phù hợp với khối lượng công việc. Bên cạnh đó, cần cơ chế sàng lọc, giữ chân người giỏi, có chính sách hỗ trợ thu nhập, trang thiết bị để họ yên tâm công tác.

Về phía địa phương, nhiều mô hình sáng tạo đã được triển khai. Phường Cửa Nam (Hà Nội) sử dụng AI, robot hỗ trợ vận hành. Đà Nẵng hợp tác với Đại học FPT và Đại học Khoa học Công nghệ Việt - Hàn để đưa sinh viên năm cuối về hỗ trợ công nghệ. Hay như tỉnh Thái Nguyên, Ninh Bình cũng có cách làm tương tự…

Đối với lĩnh vực chuyển đổi số, yếu tố then chốt để vận hành chính quyền hiện đại, Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Đức Long nhấn mạnh vai trò "nhạc trưởng" của các Sở KH&CN địa phương. Theo Thứ trưởntg, chuyển đổi số không chỉ là trang bị công nghệ, mà điều quan trọng hơn là sự liên thông đồng bộ giữa các ngành, lĩnh vực.

Hiện nay, các tiêu chuẩn quốc gia về chuyển đổi số còn thiếu và chưa đồng bộ. Thứ trưởng Phạm Đức Long cho rằng: "Muốn dẫn đường cho chuyển đổi số thì tiêu chuẩn phải đi trước. Nếu mỗi hệ thống làm một kiểu, trải nghiệm người dân và cách vận hành chính quyền cũng sẽ khác nhau, gây lãng phí và khó liên thông".

Theo Thứ trưởng Phạm Đức Long, Bộ KH&CN sẽ tập trung ban hành các hệ thống tiêu chuẩn cho chuyển đổi số từ nay đến năm 2026. Khi đã có tiêu chuẩn, Sở KH&CN địa phương sẽ đóng vai trò điều phối, đảm bảo các ngành cùng tuân theo một khung kỹ thuật dùng chung, đồng bộ trong triển khai. Đồng thời, các Sở cũng có trách nhiệm kiểm tra, giám sát việc tuân thủ quy chuẩn, tránh tình trạng "trăm hoa đua nở", đầu tư phân tán, thiếu hiệu quả.

Đến thời điểm hiện tại, còn 238 thôn bản có điện nhưng chưa phủ sóng viễn thông. Về vấn đến này, Bộ KH&CN đã chỉ đạo các doanh nghiệp viễn thông sẽ hoàn tất trong tháng 8. Riêng 116 thôn bản chưa có điện, các bộ, ngành đang triển khai quyết liệt để chậm nhất đến tháng 11 sẽ có điện cho những thôn bản này.

Thứ trưởng Bộ KH&CN cho biết, Bộ cũng chỉ đạo các doanh nghiệp viễn thông: "Điện đến đâu, sóng đến đó", đảm bảo người dân có thể sử dụng dịch vụ công và tiếp cận môi trường số. Đồng thời khẳng định tinh thần xuyên suốt là "không để ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình chuyển đổi số", đặc biệt ở các địa phương miền núi, hải đảo và nông thôn.

Tổ chức và vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp là bước đi quan trọng trong cải cách bộ máy nhà nước. Tuy nhiên, để mô hình này thực sự hiệu quả, cần một quá trình thích ứng linh hoạt, sự hỗ trợ đồng bộ từ các bộ, ngành trung ương và nỗ lực sáng tạo từ chính các địa phương. Tuyến đầu - cấp xã - dù đang chịu áp lực rất lớn, vẫn là nơi đóng vai trò quan trọng trong cả hệ thống. Hành động kịp thời, hỗ trợ đúng trọng tâm sẽ là chìa khóa để giải bài toán thách thức và hiện thực hóa mô hình chính quyền phục vụ nhân dân.