Giảm phát thải từ đồng ruộng

Vụ Xuân 2025, gia đình ông Lưu Bá Tiếp (xã Liên Mạc, TP Hà Nội) gieo cấy 8 sào lúa. Được sự hỗ trợ của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội), gia đình ông Tiếp ứng dụng mô hình SRI cải tiến, nâng cao (SRI kết hợp cấy máy) theo hướng hữu cơ, giảm phát thải.

Phương pháp gieo cấy mới lần đầu được ngành nông nghiệp Hà Nội áp dụng giúp giảm chi phí lao động, giảm lượng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật sử dụng trên đồng ruộng. Cây lúa cứng, ra nhiều bông, trung bình từ 18 - 20 bông/khóm, có khóm đạt đến 25 bông.

Cũng ứng dụng mô hình cấy máy kết hợp hệ thống canh tác lúa cải tiến (SRI) theo hướng hữu cơ, giảm phát thải giống như hộ ông Tiếp, gia đình bà Nguyễn Thị Nhẫn (cùng trú tại xã Liên Mạc) phấn khởi vì vụ Xuân 2025 “được mùa”.

“Ứng dụng SRI cải tiến, nâng cao, sâu bệnh hại lúa giảm đáng kể so với canh tác theo phương thức truyền thống. Chi phí về giống giảm 40 - 50%, trong khi năng suất cây lúa cũng tăng 10 - 12% so với gieo cấy truyền thống…” - bà Nhẫn chia sẻ.

Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Lưu Thị Hằng cho biết, SRI mang lại nhiều lợi ích như tạo điều kiện tối ưu cho cây phát triển cân đối, năng suất cao, tiết kiệm nước, giảm sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật; từ đó giúp giảm phát thải khí nhà kính. Tuy nhiên, trước đây tiến bộ kỹ thuật này khó mở rộng ở nhiều xã tại Thủ đô bởi lẽ phải cấy tay rất tốn công, trong khi lao động nông thôn ngày một hiếm hoi và giá cao.

Cũng bởi vậy, vụ Xuân năm 2025, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã thử nghiệm 2 mô hình SRI cải tiến, nâng cao theo hướng hữu cơ, giảm phát thải tại hai xã Liên Mạc và xã Hồng Sơn; còn vụ Mùa 2025, tiến hành thử nghiệm 1 mô hình ở xã Ứng Hòa.

Qua đánh giá mô hình SRI cải tiến, nâng cao của Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho thấy, năng suất lúa tăng 10 - 12% (tương đương 6,4 - 7,8 tạ/ha) so với canh tác lúa theo phương thức truyền thống; chất lượng lúa gạo bảo đảm an toàn thực phẩm; hiệu quả kinh tế tăng 19,8 - 25,6 triệu đồng/ha.

Đặc biệt, khi canh tác lúa theo hướng SRI cải tiến, nâng cao, ngành nông nghiệp Hà Nội đã giảm đáng kể lượng phát thải khí mê tan (CH4). Qua đó, đóng góp tích cực vào thực hiện cam kết của Chính phủ tại Hội nghị COP26 của Liên hợp quốc về “giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050”.

Chính sách đúng và trúng của Hà Nội

Canh tác lúa theo tập quán cũ gây lãng phí tài nguyên nước. Những cánh đồng đầy nước quanh năm được bón nhiều phân hóa học, thuốc bảo vệ thưc vật dẫn đến nguy cơ gây ô nhiễm đất, nước và đặc biệt là làm gia tăng lượng phát thải khí nhà kính. Do đó, việc ứng dụng Hệ thống canh tác lúa cải tiến (SRI) giúp nông dân tăng năng suất, hiệu quả kinh tế và chất lượng nông sản.

Thống kê đến nay, mô hình SRI đã được ứng dụng rộng rãi trong canh tác lúa trên địa bàn nhiều xã của Hà Nội. Diện tích ứng dụng SRI trong một hoặc nhiều công đoạn đạt trên 90% tổng diện tích; trong khi diện tích ứng dụng SRI toàn phần liên tục tăng qua các năm, hiện chiếm khoảng 15 - 20% tổng diện tích canh tác lúa hàng năm.

Trên thực tế, việc ứng dụng SRI trong canh tác lúa không dễ, bởi điều này đỏi hỏi phải thay đổi tập quán canh tác lúa nước ngàn năm của người nông dân. Phương thức mới, nông dân chưa làm, nên không tránh khỏi sự băn khoăn, nghi ngại về hiệu quả. Trong bối cảnh đó, chính sách hỗ trợ cơ giới hoá nông nghiệp của TP Hà Nội đã góp phần giải quyết những khó khăn trên.

Cụ thể, để thúc đẩy canh tác lúa ứng dụng SRI, hướng đến mục tiêu “kép” là nâng cao năng suất, chất lượng gạo và giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường, TP Hà Nội đã có nhiều cơ chế, chính sách khuyến khích. Điển hình là từ năm 2023, HĐND TP Hà Nội đã ban hành Nghị quyết số 08/2023/NQ-HĐND, trong đó có hợp phần hỗ trợ các chủ thể sản xuất kinh phí mua máy móc cơ giới hoá để canh tác lúa.

Trên cơ sở chỉ đạo của TP Hà Nội, Sở Nông nghiệp và Môi trường, mà trực tiếp là Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã phối hợp với các huyện, thị xã (nay là các xã, phường), tích cực đưa cơ giới hoá vào canh tác lúa theo mô hình SRI cải tiến, nâng cao theo hướng hữu cơ, phát thải thấp.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Mạnh Phương cho biết, dù là Thủ đô nhưng TP hiện vẫn còn khoảng 150.000ha diện tích đất canh tác lúa. Để phát triển bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu, TP xác định phải thay đổi tư duy sản xuất, từ chạy theo sản lượng sang sản xuất thông minh, xanh, sạch, có giá trị gia tăng cao.

Bắt nhịp xu hướng sản xuất xanh, giảm phát thải, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã triển khai mô hình trồng lúa SRI cải tiến, nâng cao theo hướng hữu cơ, giảm phát thải khí nhà kính. Việc triển khai mô hình SRI cải tiến, nâng cao trên cây lúa là sự cụ thể hoá định hướng chuyển đổi sản xuất theo hướng bền vững, đồng thời mở ra cơ hội tăng thu nhập cho nông dân nhờ tín chỉ carbon.

Thời gian tới, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền về hiệu quả của các mô hình cấy máy ứng dụng SRI theo hướng hữu cơ, giảm phát thải để mở rộng diện tích áp dụng.

Tiếp tục phối hợp với các địa phương để triển khai có hiệu quả chính sách hỗ trợ cơ giới hoá trong sản xuất nông nghiệp nói chung, canh tác lúa nói riêng theo Nghị quyết số 08-NQ/HĐND của HĐND TP Hà Nội nhằm tạo điều kiện để nhân rộng phương thức canh tác lúa SRI cải tiến, nâng cao.

Trên cơ sở Đề án “Sản xuất giảm phát thải lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025 - 2035, tầm nhìn đến năm 2050” vừa được Bộ Nông nghiệp và Môi trường công bố, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội sẽ nghiên cứu, tham mưu UBND TP ban hành kế hoạch để cụ thể hoá các mục tiêu, nhiệm vụ; hướng đến mục tiêu chung của toàn ngành là giảm ít nhất 10% tổng lượng phát thải khí nhà kính so với năm 2020.